Amidst the chaos, the truth remains here.
Το παγκόσμιο εμπόριο ετοιμάζεται να εισέλθει σε αχαρτογράφητα νερά και κατ’ επέκταση το διεθνές οικονομικό σύστημα, καθώς όλα δείχνουν ότι ο Ντόναλντ Τραμπ προετοιμάζεται να «πατήσει το κουμπί» της επιβολής δασμών, μετά την πρεμιέρα με το Μεξικό και τον Καναδά, και σε μεγάλους εμπορικούς παίκτες, όπως η Κίνα και η Ευρωπαϊκή Ενωση.
Τα πολλαπλά μηνύματά του της τελευταίας εβδομάδας, με αποκορύφωμα την παρέμβασή του στο Παγκόσμιο Οικονομικό Φόρουμ του Νταβός, διέλυσαν κάθε αμφιβολία. Κανείς, όμως, δεν μπορεί να του καταλογίσει ότι δεν είχε προειδοποιήσει για τις προθέσεις του. Το έπραξε επανειλημμένα και προ των προεδρικών εκλογών της 5ης Νοεμβρίου το επανέλαβε στη συνέχεια.
Υπενθυμίζεται ότι οι απειλές Τραμπ για την επιβολή υψηλών δασμών «λύγισαν» εχθές την Κολομβία, η οποία αποδέχθηκε τελικά τους όρους επιστροφής παράνομων μεταναστών, προκειμένου να ανασταλούν τα μέτρα και οι κυρώσεις που είχαν ανακοινώσει νωρίτερα οι ΗΠΑ σε βάρος της χώρας της Λατινικής Αμερικής. «Η κολομβιανή κυβέρνηση αποδέχτηκε όλους τους όρους του προέδρου Τραμπ, συμπεριλαμβανομένης της απεριόρισης αποδοχής όλων των παράνομων αλλοδαπών από την Κολομβία που επαναπροωθούν οι ΗΠΑ, συμπεριλαμβανομένων αυτών που μεταφέρονται με στρατιωτικά αεροσκάφη, χωρίς περιορισμό ούτε καθυστέρηση», ανέφερε η προεδρία των ΗΠΑ. Οι δασμοί και οι κυρώσεις θα επανέλθουν σε ισχύ αν η Μπογοτά παραβιάσει τη συμφωνία, πρόσθεσε.
Η επιθετική πολιτική των δασμών, κατά πάντων, αντιπάλων ή θεωρητικών συμμάχων των Ηνωμένων Πολιτειών, ήταν ένα από τα συστατικά στοιχεία του αφηγήματος το οποίο πρόβαλλε στους Αμερικανούς ψηφοφόρους και με το οποίο θριάμβευσε στις κάλπες και επανήλθε πανηγυρικά στον Λευκό Οίκο.
Ενας νέος εμπορικός πόλεμος, επομένως, μοιάζει να βρίσκεται προ των πυλών, με το σκηνικό να θυμίζει αναμέτρηση του τύπου «ένας εναντίον όλων». Προσώρας, οι κινήσεις του πλανητάρχη βρίθουν λεκτικής αποφασιστικότητας και συνέπειας στις εξαγγελίες του -ουδείς αμφιβάλλει ότι θα προχωρήσει στην επιβολή των αυξημένων δασμών ένθεν κακείθεν-, ωστόσο έχουν και χαρακτηριστικά διερεύνησης των προθέσεων των άλλων σημαντικών παικτών. Ζυγίζει δηλαδή τις πιθανές αντιδράσεις τους.
Επιθετικές κινήσεις προς Καναδά και Μεξικό
Ξεκίνησε με τις πρώτες επιθετικές κινήσεις κατά Καναδά και Μεξικού. Από 1ης Φεβρουαρίου δασμοί, δηλώνοντας όμως το γιατί θα το κάνει. Λόγω της ανεξέλεγκτης ροής μεταναστών και ναρκωτικών, άρα ιδού και δρόμος προς τη διέξοδο. Ανευ δεύτερης κουβέντας «κλείστε (ασφυκτικά) τα σύνορα» και μετά ίσως να ξανασυζητήσουμε κάτι.
Πολλοί νομίζουν ότι είναι το πιο εύκολο από τα μέτωπα που ανοίγει, αλλά δεν είναι ακριβώς έτσι. Η καναδική αντίδραση είναι έντονη. Ο Καναδός απερχόμενος πρωθυπουργός Τζάστιν Τριντό ετοιμάζει ήδη τον κατάλογο των αντιποίνων. Παράλληλα, η πρόεδρος του Μεξικού Κλαούντια Σέινμνπαουμ έστειλε το μήνυμα ότι η συμφωνία ελεύθερου εμπορίου ΗΠΑ – Μεξικού – Καναδά, ετήσιας αξίας τριμερώς διακινούμενων αγαθών πάνω από 1,8 τρισ. δολάρια, δεν είναι υπό επαναδιαπραγμάτευση μέχρι το 2026, ενώ ο Τραμπ στοχεύει στην αναθεώρησή της… χθες.
Στο μπρα ντε φερ με την Κίνα, ασφαλώς το τοπίο είναι πιο περίπλοκο. Αντίπαλος είναι ο Σι Τζινπίνγκ και στο ταμπλό υπάρχουν πολλά σενάρια. Ομως, αντί της άμεσης εφαρμογής αυξημένων έως και 60% δασμών στα εισαγόμενα κινέζικα προϊόντα που είχε υποσχεθεί προεκλογικά, προχώρησε απλά σε μια απειλή. Εδωσε περιθώριο για την εφαρμογή τους δύο και πλέον μηνών, με ορόσημο την 1η Απριλίου, μέχρις ότου, δηλαδή, η επιτροπή που συνέστησε από αξιωματούχους του και ο εμπορικός αντιπρόσωπος στο Πεκίνο αποφανθούν αν, πού και πόσο το Πεκίνο έχει παραβιάσει τους όρους της συμφωνίας «πρώτης φάσης» που επιτεύχθηκε κατά την πρώτη προεδρική θητεία του. Κυρίως σε ό,τι αφορά τις παρακαμπτήριες διαδρομές που οργάνωσε η Κίνα για τις εφοδιαστικές αλυσίδες των εξαγωγών της.
Κλείσιμο
Διόλου τυχαία, στον ίδιο περίπου χρόνο εκπνέει η παράταση της λειτουργίας του TikTok, η μετοχική προοπτική του οποίου είναι ηλίου φαεινότερο πως θα επηρεάσει τη συνολική ένταση και έκταση της εμπορικής σύγκρουσης ΗΠΑ – Κίνας. Με μια λέξη, πόλεμος, αλλά ανοιχτό παράθυρο διαπραγμάτευσης για το μέχρι πού θα φτάσει; Μένει να απαντηθεί. Προσχηματικά ή όχι, η πρώτη απάντηση που πήρε ο Τραμπ διά στόματος του Κινέζου υπουργού Εξωτερικού Εμπορίου ήταν ότι «μπορούμε να τα βρούμε». Βέβαια το θέμα είναι πολυπαραγοντικό.
Με την Ε.Ε. τα πράγματα είναι ακόμα πιο σύνθετα. Η ρητορική του Τραμπ είναι από εχθρική μέχρι και προσβλητική. «Μας φέρονται άσχημα», είναι η μόνιμη επωδός του. «Αγαπώ την Ευρώπη, όχι την Ευρωπαϊκή Ενωση», συμπληρώνει, αποφεύγοντας καν να χαρακτηρίσει τους Ευρωπαίους ως συμμάχους των ΗΠΑ, γνωρίζοντας ότι αυτά είναι ιδιαίτερα ελκυστικά στο εσωτερικό ακροατήριό του. Αλλά και ότι ο ίδιος μιλάει και διαπραγματεύεται από θέση ισχύος.
Τα επιχειρήματά του, δε, δεν είναι τίποτα παραπάνω από την επίκληση της κοινής λογικής. Καλεί τους Ευρωπαίους, προκειμένου να αποφύγουν τους αυξημένους δασμούς, να μεταφέρουν στην Αμερική τα εργοστάσιά τους, να παράγουν εκεί τα προϊόντα τους, χρησιμοποιώντας Αμερικανούς εργαζομένους και προς τούτο τους παρέχει ισχυρά μειωμένη φορολογία και ενεργειακό κόστος. Αλλά και να αγοράζουν κι εκείνοι τα αμερικανικά προϊόντα, πρωτίστως αυτοκίνητα και αγροτικά, αυτά δηλαδή εξαιτίας των οποίων αιμορραγεί η αμερικανική παραγωγή. Και όχι άλλων χωρών. Να εισάγουν αθρόα το -πανάκριβο βέβαια- αμερικανικό LNG και πετρέλαιο. Γιατί αν δεν τα κάνουν όλα αυτά, πώς ζητούν οι ΗΠΑ να τους πληρώνουν επιπλέον και τη διασφάλιση της ασφάλειάς τους; Ενδιαφέρον έχει, πάντως, τι θα κάνει με το Ηνωμένο Βασίλειο, τον πιο στενό ευρωπαϊκό εταίρο των ΗΠΑ και μάλιστα εκτός Ε.Ε. Το αμερικανικό εμπορικό ισοζύγιο απέναντι στη Μεγάλη Βρετανία είναι μάλιστα θετικό. Το γεγονός, όμως, ότι παρατήρησε πως είναι μεν παράδοση η πρώτη επίσκεψη ενός νέου προέδρου να είναι στο Λονδίνο, αλλά η Σαουδική Αραβία πληρώνει περισσότερα, εννοώντας τις επενδύσεις 650 δισ. δολαρίων που υποσχέθηκε να πραγματοποιήσει στις ΗΠΑ, αφήνει ανοιχτά όλα τα ενδεχόμενα.
Μεταστροφή κλίματος
Στο Νταβός, η μεταστροφή του διεθνούς κλίματος μετά την εφόρμηση του Τραμπ στο κέντρο των εξελίξεων ήταν εμφανής. Ηγέτες, οργανισμοί, επιφανείς επιχειρηματίες, τραπεζίτες, αναλυτές και λοιποί τεχνοκράτες με νευραλγικούς ρόλους στο παγκόσμιο σύστημα σπεύδουν να αναπροσαρμόσουν απόψεις, επιλογές και τακτική, καθώς το νέο σκηνικό διαμορφώνεται με βάση τις -όχι πάντα σαφείς και συνεχώς μεταβαλλόμενες- συντεταγμένες του Τραμπ. Αίσθηση προκάλεσε η μεταστροφή του Τζέιμι Ντίμον. Ο κορυφαίος τραπεζίτης της Wall Street, αφεντικό της μεγαλύτερης αμερικανικής τράπεζας, της JP Morgan Chase, μέχρι πρόσφατα αναφερόταν στον κίνδυνο οι επιθετικοί δασμοί να οδηγήσουν σε στασιμο πληθωρισμό στις ΗΠΑ. Τώρα εκτιμά ότι μπορούν να προστατεύσουν τα αμερικανικά συμφέροντα και να επαναφέρουν τους εμπορικούς εταίρους στο τραπέζι για καλύτερες συμφωνίες για τις ΗΠΑ , εφόσον χρησιμοποιηθούν σωστά.
Πώς επομένως και ο ίδιος ο Τραμπ να μην αγνοεί τις προειδοποιήσεις ότι μια επιθετική πολιτική υψηλών και οριζόντιων δασμών στις εισαγωγές θα πλήξει και την αμερικανική οικονομία, επηρεάζοντας τη ζήτηση. Τα αγαθά, π.χ., που εισάγονται μαζικά από την Κίνα, όπως ηλεκτρονικά, ρούχα και είδη καταναλωτικής τεχνολογίας, θα ακριβύνουν, επηρεάζοντας ιδίως τα μεσαία και χαμηλά εισοδηματικά στρώματα. Αφετέρου, οι δασμοί σε πρώτες ύλες και εξαρτήματα θα αυξήσουν το κόστος της εγχώριας παραγωγής των προϊόντων, καθιστώντας έτσι τις αμερικανικές επιχειρήσεις λιγότερο ανταγωνιστικές. Και τον κίνδυνο αναζωπύρωσης του πληθωρισμού να επικρέμαται. Βέβαια, ο νέος πρόεδρος έχει υποσχεθεί φορολογικές περικοπές για επιχειρήσεις (από 21% σε 15%) και φυσικά πρόσωπα και φιλοδοξεί ακριβώς να τις χρηµατοδοτήσει από τους αυξημένους δασμούς σε εισαγόμενα αγαθά. Πολλές μελέτες διαψεύδουν αυτή την εκτίμηση. Μένει να δοκιμαστεί στην πράξη.
Ωστόσο, τo Peterson Institute for International Economics υπολόγισε ότι εάν το σχέδιο δασμών του Τραμπ εφαρμοστεί προς Κίνα και Ε.Ε. και φυσικά ακολουθηθεί από τα αντίποινα, θα κοστίσει στα αμερικανικά νοικοκυριά κατά μέσο όρο 2.600 δολάρια ετησίως, οδηγώντας, παράλληλα, σε νέα αύξηση του αμερικανικού ελλείμματος και του ήδη δυσθεώρητου χρέους, με το ΑΕΠ των ΗΠΑ να επηρεάζεται αρνητικά γύρω στο 0,7%-0,8%.
Τα σενάρια
Τούτων δοθέντων, κυβερνητικά επιτελεία, επενδυτικοί οίκοι, όπως η UBS, η Goldman Sachs και έμπειροι οικονομικοί αναλυτές συγκλίνουν ότι στον ορίζοντα διαφαίνονται τέσσερα πιθανά σενάρια αναφορικά με το ζήτημα των δασμών. Υπάρχει κι εκείνο της επίτευξης νέων εμπορικών συμφωνιών με τους βασικούς παίκτες, Ευρωπαϊκή Ενωση και Κίνα, που μοιάζει σχεδόν θεωρητικό.
Το βασικό σενάριο προβλέπει την επιβολή αυξημένων δασμών προς όλους, κλιμακωτά, αλλά και επιλεκτικά σε συγκεκριμένα προϊόντα. Πέραν Καναδά, Μεξικού στο 25%, στην Κίνα από 20% αλλά και μέχρι 60%, σε βάθος τριετίας και παρόμοια, αλλά από 10% ως 25% στην Ε.Ε. Φαίνεται να έχει τις πιο πολλές πιθανότητες. Ο Τραμπ θα στοχεύσει μάλιστα σε προϊόντα που μπορούν οι ΗΠΑ να υποκαταστήσουν με την εγχώρια παραγωγή ή να τα προμηθευτούν από ευνοημένους εμπορικούς εταίρους όπως η Αυστραλία, η οποία εξαιρέθηκε από τους δασμούς χάλυβα και αλουμινίου του 2018. Στα συν της για τον Τραμπ το ότι ακριβώς έτσι θα μειώσει τις βέβαιες οικονομικές επιπτώσεις για τη χώρα του λόγω των δεδομένων αντιποίνων.
Το δεύτερο, πιο επικίνδυνο, αλλά με λιγότερες πιθανότητες σενάριο αφορά την άνευ διακρίσεων επιβολή καθολικά αυξημένων δασμών προς όλους. Θα αυξήσει τον δασμολογικό συντελεστή στο 60% έως και 200% στα κινεζικά προϊόντα και 10%-25% στις υπόλοιπες χώρες και την Ε.Ε. Οι επιπτώσεις θα είναι σοβαρές. Επιβράδυνση στην παγκόσμια ανάπτυξη, πίεση σε βασικούς τομείς που εξαρτώνται από το εμπόριο, πληθωριστικές πιέσεις και ένταση των αποκλίσεων στη νομισματική πολιτική. Οι οικονομολόγοι της Goldman Sachs αναμένουν πλήγμα 0,5%-1% στο ευρωπαϊκό πραγματικό ΑΕΠ, άλλοι οίκοι το ανεβάζουν στο1,3%-1,5%, ίσως και παραπάνω. Από εκεί και πέρα, τα σενάρια γίνονται ακραία, κυρίως γιατί πλέον συνδέονται με διλήμματα, ακόμα και παγίδες και παιχνίδια «υψηλής τακτικής», πρωτίστως από την πλευρά Τραμπ, με δραματικά κοστοβόρα διακυβεύματα, περνώντας στο φάσμα του τριγωνικού πολέμου: ΗΠΑ – Κίνα – Ε.Ε.
Ενα τέτοιο σενάριο, το τρίτο κατά σειρά, θέλει την Ουάσινγκτον να πιέζει αφόρητα την Ε.Ε. ώστε να ευθυγραμμιστεί στις πολύ ισχυρές εμπορικές κυρώσεις που θα επιβάλει κατά της Κίνας. Με ανταλλάγματα, μικρότερες αυξήσεις δασμών στα ευρωπαϊκά προϊόντα και κάποιες ευνοϊκότερες ρυθμίσεις για τις εκκρεμότητες των αναγκαίων πρόσθετων δαπανών για την άμυνα και τον πόλεμο στην Ουκρανία. Είτε η Ε.Ε. υποκύψει σε μια τέτοια απαίτηση του Τραμπ είτε όχι, τα αποτελέσματα ίσως να είναι και ολέθρια. Και στις δύο περιπτώσεις η ενότητα μεταξύ των 27 χωρών της Ε.Ε. και των θεσμικών οργάνων των Βρυξελλών θα δοκιμαστεί, ενώ η όποια επιλογή θα προκαλέσει βέβαια ισχυρά αντίποινα είτε από το Πεκίνο είτε από την Ουάσινγκτον, και το μόνο βέβαιο είναι η επιδείνωση της κατάστασης της ευρωπαϊκής οικονομίας.
Υπάρχει και ένα τέταρτο σενάριο, ακόμα πιο ακραίο. Στον βαθμό που η Ε.Ε. συμπαραταχθεί με τις ΗΠΑ στον πόλεμο κατά της Κίνας, να ακολουθήσει ένας ελιγμός από την Ουάσινγκτον, κατά τα πρότυπα του 2020. Και να επανέλθει σε μια νέα εμπορική συμφωνία με το Πεκίνο, αδιαφορώντας για το τεράστιο κόστος που θα πληρώσει η Ευρώπη. Απομακρυσμένο, αλλά υπαρκτό.
Η Ευρώπη τρέμει
Στις Βρυξέλλες, τη Φρανκφούρτη και τις πρωτεύουσες των περισσότερων χωρών-μελών της Ε.Ε., η ανησυχία είναι διάχυτη. Αμηχανία κυριαρχεί, παρότι Κομισιόν και κυβερνήσεις είχαν αρκετό χρόνο, δυόμισι μήνες για προετοιμασία. Οι πρώτες αντιδράσεις στις εξαγγελίες Τραμπ είναι ήπιες: «Δεν θα ξεκινήσουμε εμείς τη σύγκρουση» είναι η επωδός των ιθυνόντων.
Δηλώνουν ετοιμότητα για αντίδραση, διά στόματος του αντιπροέδρου της Κομισιόν Ντομπρόβσκις: «Θα απαντήσουμε αναλόγως», υπονοώντας αντίποινα, αλλά λειτουργούν και κατευναστικά, με τον Επίτροπο για το Εμπόριο Μάρος Σέφτσοβιτς να δηλώνει από το Νταβός ότι «είμαστε έτοιμοι να συζητήσουμε όλες τις ανησυχίες των Αμερικανών εταίρων μας». Συγχρόνως, πολλοί Ευρωπαίοι ηγέτες μιλούν για την ευκαιρία η Ε.Ε. να λειτουργήσει ενιαία και να αξιοποιήσει τις δυνάμεις της, ενώ η Κριστίν Λαγκάρντ μίλησε για την ανάγκη να προετοιμαστεί η Ευρώπη να αντιμετωπίσει τους εμπορικούς δασμούς, αναδεικνύοντας ως μέσο προστασίας την ολοκλήρωση της ενιαίας αγοράς, κάτι όμως που εκκρεμεί χρόνια και δεν θα υλοποιηθεί σύντομα, ενώ οι αμερικανικοί δασμοί είναι σχεδόν καθ’ οδόν. Η πλήρης πραγματικότητα, ωστόσο, είναι ότι η Ε.Ε. προσέρχεται σε αυτή τη σκληρή μάχη, από μειονεκτική θέση, γεγονός που προκαλεί ανησυχία για το τελικό αποτέλεσμα. Υπάρχουν πολλοί λόγοι για αυτό. Οι δύο μεγαλύτερες οικονομίες της είναι σε ταυτόχρονη οξύτατη πολιτική και οικονομική κρίση, ενώ η ένδεια υψηλού βεληνεκούς πολιτικών ηγετών είναι προφανής. Η ασφάλειά της εξαρτάται καθοριστικά από την ενεργή παρουσία των ΗΠΑ στο πλευρό της. Στο εσωτερικό της εμφιλοχωρούν αντιδιαμετρικές απόψεις για την πολιτική που πρέπει να ακολουθήσει απέναντι στις ΗΠΑ του Τραμπ, αλλά και την Κίνα. Η ομάδα των ηγετών που προσβλέπουν στον Τραμπ κάλλιστα -και δυστυχώς και εύκολα- θα μπορούσαν να αποστούν μιας πολιτικής επιλογής αντιποίνων κατά των ΗΠΑ και να προχωρήσουν σε ξεχωριστές συμφωνίες με την Ουάσινγκτον. Εκδοχή που, αν επιβεβαιωθεί, θα συνιστά την πρώτη πράξη της Ενωσης προς τη διάλυση. Επιπλέον, υπάρχει ο βρόχος της επιβάρυνσης των προϋπολογισμών για να καλυφθούν τα κενά χρηματοδότησης των διεθνών οργανισμών από τους οποίους ο Τραμπ αποσύρει τις ΗΠΑ. Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας, Συνθήκη για το Κλίμα και έπεται συνέχεια, συν το κόστος υποστήριξης της Ουκρανίας. Ομως, υπάρχει και η αίσθηση ότι ο νέος πλανητάρχης δεν υπολογίζει καθόλου την Ε.Ε. Απούσα από την τελετή της ορκωμοσίας του, από πλευράς ηγετών μόνο η Μελόνι, ενώ οι προσβολές του Μασκ είναι συνεχείς. Φυσικά, πρόκειται για μια τεράστια αγορά 500.000.000 ανθρώπων, το ΑΕΠ της είναι το τρίτο στον πλανήτη, η γεωπολιτική της σημασία και η συμμετοχή των χωρών της στο ΝΑΤΟ είναι κρίσιμοι παράγοντες για τις παγκόσμιες ισορροπίες, αλλά οι ρόλοι στο διεθνές σύστημα δεν χαρίζονται.
Η Γερμανία φοβάται
Και μόνο στη σκέψη ότι εν μέσω μιας διετίας ύφεσης, ο Τραμπ ετοιμάζεται να προχωρήσει έναν τριγωνικό εμπορικό πόλεμο με Ευρώπη και Κίνα, ο πολιτικός και επιχειρηματικός κόσμος της Γερμανίας καταλαμβάνεται από πανικό. Σύμφωνα με το Οικονομικό Ινστιτούτο της Κολονίας, οι αυξήσεις δασμών 10% ή 20% που απειλεί να επιβάλει ο νέος πρόεδρος των ΗΠΑ, που θα ακολουθηθούν από ευρωπαϊκά και κινεζικά αντίποινα, θα κοστίσουν από 127 έως 180 δισ. ευρώ στη γερμανική οικονομία. Το πλήγμα για τη γερμανική αυτοκινητοβιομηχανία θα είναι ισχυρό, το ίδιο και για τις ήδη παραπαίουσες γερμανικές εξαγωγές. Θα μειωθούν προς Κίνα έως 10% και προς ΗΠΑ 15%, σύμφωνα με μελέτη του Ινστιτούτου Ifo. Οι ΗΠΑ απορροφούν το 10% του συνόλου των γερμανικών εξαγωγών σε αξία. «Ουδέποτε η συμβολή των Ηνωμένων Πολιτειών στο εξωτερικό εμπόριο της Γερμανίας δεν ήταν τόσο μεγάλη την τελευταία 20ετία όσο είναι σήμερα», σημειώνει το Ινστιτούτο Στατιστικών Μελετών. Η χώρα βέβαια έχει μπροστά της εκλογές και ελπίζει ότι η αλλαγή ηγεσίας θα απεγκλωβίσει την οικονομία από το τέλμα.
Η Κίνα και ο τριγωνικός πόλεμος
Το Πεκίνο έχει προετοιμαστεί για το χειρότερο σενάριο, ο Τραμπ να επιβάλει μεγάλους δασμούς στην Κίνα έως και 60% στις εξαγωγές της χώρας και μέχρι και 200% στα ηλεκτρικά αυτοκίνητα.
Σε πρώτη φάση προέκυψε κάτι αισθητά πιο ήπιο. Αναπτερώνοντας τις ελπίδες στο Πεκίνο ότι ο Τραμπ μάλλον προετοιμάζει διαπραγμάτευση με γενικότερο διμερές περιεχόμενο – και την απειλή βεβαίως του δεύτερου εμπορικού πολέμου πάντα στο τραπέζι. Υπάρχουν πλείστα γενικότερα ανοιχτά θέματα. Από την Ταϊβάν και τις γεωπολιτικές ισορροπίες στο τόξο Ασίας – Ειρηνικού μέχρι την κινεζική στήριξη στη Μόσχα -ιδίως στον πόλεμο που κάνει στην Ουκρανία-, αλλά και γενικότερα τους BRICS και το Ιράν μέχρι το TikTok και τις βιομηχανίες ηλεκτρικών αυτοκινήτων, όπου η Κίνα ηγεμονεύει και η Tesla του Μασκ έχει νευραλγικές μονάδες της εκεί. Εχει μεγάλη σημασία το γεγονός ότι ο Τραμπ μίλησε ήδη με τον Σι Τζινπίνγκ και ότι προτίθεται να το ξανακάνει. Εννοείται ότι στη φαρέτρα του Πεκίνου αυτονόητα υπάρχει η πολιτική ισχυρών αντιποίνων. Πάντως αυτή η μετωπική σύγκρουση θα οδηγούσε σε αλλαγές των παγκόσμιων εμπορικών ροών, ωθώντας σε πρώτη φάση κινεζικά προϊόντα προς άλλες ηπείρους, όπως η Ευρώπη, σε τεράστιες ποσότητες και μειωμένες τιμές. Εάν η Ε.Ε. πλημμυρήσει από τέτοια φθηνά κινεζικά προϊόντα, ιδίως ηλεκτρικά αυτοκίνητα, είδη ηλεκτρονικού εξοπλισμού και συσκευές, τότε θα βρεθούν σε ακόμη δυσκολότερη θέση οι ευρωπαϊκές επιχειρήσεις. Υπάρχει και κάτι άλλο. Το δολάριο. Ασφαλώς και οι ΗΠΑ θα ζητήσουν από την Κίνα, όπως και από τον Καναδά και το Μεξικό να μην αποσυνδεθούν από το δολάριο και υιοθετήσουν άλλο νόμισμα για τις συναλλαγές τους. Πρόκειται για casus belli αναφορικά με τους δασμούς. Σε μια ανελέητη, όμως, διαπραγμάτευση μια τέτοια απειλή μπορεί να γίνει και μπούμερανγκ.
Εχει δίκιο ο Τραμπ;
Η αναλυτική εικόνα του ισοζυγίου των ΗΠΑ με τους εμπορικούς εταίρους τους είναι αποκαλυπτική. Αυτό στο οποίο έχει δίκιο ο Τραμπ είναι ότι όντως οι ΗΠΑ δεν μπορούν να επιζήσουν με ένα θηριώδες ελλειμματικό εμπορικό ισοζύγιο, που το 2023 έφτασε τα 773,4 δισ. δολάρια (3,2% του ΑΕΠ της χώρας), έναντι 951,2 δισ. το 2022, μειωμένο δηλαδή κατά 177,8 δισ. (ή 16,7%), αλλά παρουσιάζει ξανά ανοδικές τάσεις – γι’ αυτό και ο ίδιος δημόσια το στρογγυλοποιεί στο 1 τρισ. Και που σε συνδυασμό με το δημοσιονομικό έλλειμμα και το ραγδαία αυξανόμενο χρέος απειλούν την αμερικανική οικονομία με αδιέξοδο. Η προβληματική εικόνα των ΗΠΑ είναι βεβαίως διαφορετική στη σχέση της με κάθε χώρα-εμπορικό εταίρο της. Αλλά είναι ελλειμματική απέναντι σε όσους σχεδιάζει να απαντήσει.
Το αμερικανικό εμπορικό έλλειμμα σε σχέση με την Κίνα διευρύνθηκε κατά 29,4 δισ. δολάρια το 2023, φτάνοντας στα 382,9 δισ. Σε σχέση με την Ευρωπαϊκή Ενωση, υπάρχει και μια διαφωνία ως προς τα ακριβή στοιχεία ανάμεσα στη Eurostat και το αμερικανικό υπουργείο Εμπορίου. Σύμφωνα με την ευρωπαϊκή πλευρά, το 2023 το εμπορικό πλεόνασμα της Ε.Ε. ως προς τις ΗΠΑ έφτασε τα 158 δισ. ευρώ (εξαγωγές 502 δισ. έναντι εισαγωγών 344 δισ.), κατά τους Αμερικανούς, όμως, αυτό ανήλθε στα 204,2 δισ. Επίσης, σύμφωνα με το υπουργείο Εμπορίου των ΗΠΑ, το πλεόνασμα της Ε.Ε. για το 2024 (πλην Δεκεμβρίου) ανέρχεται σε 201,6 δισ. δολάρια ή 193,5 δισ. ευρώ, επιβεβαιώνοντας την ανοδική του τάση. Από την εικόνα ανά χώρα της Ε.Ε., προκύπτει ότι Γερμανία, Ιταλία και Ιρλανδία θα επηρεαστούν περισσότερο από μια σκληρή εμπορική πολιτική δασμών από τον Τραμπ διότι διατηρούν τα μεγαλύτερα εμπορικά πλεονάσματα απέναντι στις ΗΠΑ. Οι αιτίες είναι ποικίλες. Για τη Γερμανία είναι κυρίως βιομηχανικής προέλευσης, για την Ιρλανδία συνδέεται και με τη μεταφορά εκεί των εδρών μεγάλων αμερικανικών ομίλων.
Το 2023 η Γερμανία εξήγαγε στην Αμερική προϊόντα (αγαθά και υπηρεσίες) αξίας 85,7 δισ. ευρώ, μεγαλύτερης από όσα εισήγαγε από τις ΗΠΑ. Πρόκειται για τεράστια γκάμα εξαγωγών υψηλής προστιθέμενης αξίας, από αυτοκίνητα, άλλα βιομηχανικά προϊόντα μέχρι ειδικό μηχανολογικό εξοπλισμό και χημικά.
Η Ιταλία ακολούθησε με εμπορικό πλεόνασμα σχεδόν 42 δισ. ευρώ από πωλήσεις σε μηχανολογικό εξοπλισμό, είδη μόδας και αξεσουάρ, χημικά, φαρμακευτικά, αγροτικά προϊόντα και ποτά. Η Ιρλανδία είχε εμπορικό πλεόνασμα 29,4 δισ. ευρώ, κυρίως από εξαγωγές προς τις ΗΠΑ σε φαρμακευτικά προϊόντα, χημικά, ιατρικό εξοπλισμό, μηχανήματα, αρώματα και καλλυντικά. Η Ελλάδα είχε εμπορικό πλεόνασμα 610,5 εκατ. ευρώ, κυρίως τρόφιμα. Ελλειμματικό είναι το αμερικανικό εμπορικό ισοζύγιο ακόμα ως προς τα πρώτα θύματα των νέων δασμών, Μεξικό (152,4 δισ. δολάρια) και Καναδά (67,9 δισ.), αλλά ακόμα και ως προς Ιαπωνία (71,2 δισ.), Βιετνάμ (104,6 δισ.), Ταϊβάν (48 δισ.) και Ινδία (43,7 δισ.).
Αντιθέτως, οι ΗΠΑ παρουσιάζουν πλεόνασμα ισοζυγίου απέναντι στο Χονγκ Κονγκ (23,6 δισ. δολάρια), Αυστραλία (17,7 δισ.) και Ηνωμένο Βασίλειο (9,8 δισ.).
Φωτογραφίες: AFP / Visual Hellas, Getty images / Ideal Image, Shutterstock
About The Author
